Komunikacja, sprzedaż i lans

Pomyślałem sobie, że większość tych tekstów mogłaby się zaczynać budującymi sentencjami wziętymi wprost z pism Emanuela Małyńskiego. I tak też będę czynił. Nie zawsze, ale często. Będę tu umieszczał rozpoznawalne i zagadkowe motta jego autorstwa.

Dziś pierwsze:

…cel jest zawsze ten sam. Nie polega on na życiu i pozwalaniu żyć, ale na obowiązkowym byciu najsprytniejszym – tym, który wymusi najwięcej i od którego najmniej da się wymusić. Przy osiąganiu tego rezultatu praktycznie wszystko jest dozwolone, poza pewnymi formalnymi niedelikatnościami…

Emanuel Małyński „Nowa Polska”

Wspomniałem tu wczoraj o szwedzkim stronnictwie politycznym, zwanym stronnictwem czapek, które firmowało epokę, gdzie obowiązywała cenzura i można było torturować parlamentarzystów. Epoka ta w historii Szwecji, nie wiadomo właściwie dlaczego, nosi nazwę epoki wolności. Ktoś to tak określił, a historycy współcześni nie mieli odwagi tego idiotyzmu wyszydzić, i zostawili to tak, jak jest, żeby odróżnić rządy parlamentarnego gangu, od rzekomego absolutyzmu króla Gustawa.

W postulatach zgłaszanych przez to stronnictwo i zrealizowanych później częściowo przez króla, był jeden szczególnie dla nas istotny – chodziło o dostęp wszystkich klas do urzędów, a także – co ważniejsze – do rang oficerskich. Może nawet nie tyle do rang, co do pensji oficerskich. Arystokracja z konkurencyjnego gangu rezerwowała bowiem te pensje dla swoich dzieci, które otrzymywały rangi już w kołysce i pobierały oficerskie honoraria. Powodowało to pewną dwoistość, ale była ona – w mojej, być może błędnej ocenie – wynikiem zaniechania polityki wojennej. Nie do pomyślenia było bowiem, by za króla Karola XII ktoś wykupił rangi w pułkach i brał na tę okoliczność pieniądze. Takie rzeczy dzieją się wtedy, kiedy armia staje się dekoracją, a cała polityka przenosi się do gabinetów. Skoro tak, to jaki był istotny sens postulatu zgłaszanego przez „czapki”? Prosty – trzeba było te szlacheckie dzieci zastąpić swoimi ludźmi i przerobić armię na nową modłę, następnie zaś, w myśl instrukcji przysłanych z Petersburga i Londynu przystąpić do istotnych zmian w kraju. Czyli do zorganizowanego złodziejstwa. Mając już za sobą oparcie w zreformowanej, dowodzonej przez oficerów pochodzących z klas niższych armii.

Jak pewnie już wszyscy zauważyli mechanizm ten działa w każdej strukturze, zasilanej z budżetu, nie tylko w armii. Przy jego opisie, zwykle nacechowanym niepotrzebnymi emocjami, pomija się zawsze pewien istotny element, będący jednocześnie konsekwencją. Oto on: o ile dość łatwo jest usunąć z armii, urzędów, uniwersytetów i policji dzieci arystokracji, czy też zasiedziałej nomenklatury, demaskującej swoje aspiracje, będące jednocześnie deficytami bez pokrycia – jak to miało miejsce w historii stronnictwa kapeluszy w XVIII wiecznej Szwecji, o tyle usunięcie ich następców, chamów z przekonania wyboru i decyzji, nie może się obejść bez serii dramatów i czynów zwanych czasem gwałtownymi. I naprawdę trzeba mieć dobry plan, ostre widły i dużo, dużo granatów, żeby tych ludzi z zajmowanych stanowisk przepędzić. Jeśli nie wierzycie, oto świeży przykład. Ziemkiewicz napisał nową książkę, a Lisicki ją promuje. Ciekawy jest sposób tej promocji, bo nim się chcę zająć, nie będę przecież czytał książek Ziemkiewicza. Zacznijmy od tytułu. Książka nazywa się „Cham niezbuntowany” i zrobiona jest, co widać od razu, po taniości. Chłop bowiem przede wszystkim oszczędza na kosztach reprezentacyjnych, wychodząc z założenia, że w okolicznościach, które w ogóle dopuszczają go do głosu, jego wymazana obornikiem osoba, musi starczyć za wszystko – to znaczy za desygnat i opisujące go znaki. Ze zjawiskiem tym mamy do czynienia na co dzień i ono jest udziałem nie tylko tanich publicystów, ale także profesorów szacownych uczelni oraz gwiazd medialnych. Bieda i nędza są wyznacznikiem jakości treści zawartej pomiędzy okładkami zrobionymi z pudełka po butach. Co mamy na tej okładce? Przerobiony, pochodzący, jak mniemam z publicznej domeny, fragment obrazu Granta Wooda zatytułowanego „Amerykański gotyk”. Generalnie Ziemkiewiczowi chodzi o to, żeby były widły. Książka ta i rozpostarta wokół niej kampania promocyjna, jest elementem zagospodarowywanej w określony sposób przestrzeni komunikacyjnej. To znaczy Ziemkiewicz i Lisicki, aspirując w rzeczywistości, jak każdy „ucieknięty” od gnoju wieśniak, do wartości innych niż widły, sukmana, płócienna koszula i gumofilce, chcą zarobić parę złotych komunikując się z ludźmi, którzy nie radzą sobie z własnymi kompleksami dotyczącymi pochodzenia. Ten mechanizm sprzedażowy, wykorzystywany nie raz i nie dwa wcześniej, przez ludzi znacznie od Ziemkiewicza sprytniejszych, jest już bardzo zużyty. Moim zdaniem on jest po prostu nieważny. To jest pewna figura wymyślona w politbiurze dawno temu, przeniesiona następnie przez wojskowy reżim w latach osiemdziesiąte, kiedy to zamieniła się w nieokreśloną jakąś aurę, potem w chmurę trującego gazu, następnie się skropliła i w latach dziewięćdziesiątych opadła niczym szadź na domy, drzewa, skały i ulice. Ziemkiewicz, jak prawdziwy XIX wieczny chłop zapach gnojówki, wyczuwa ją na milę i latając z nożykiem od jednego kamienia do drugiego, usiłuje zeskrobać trochę do słoika, a następnie smarować tym swoje publikacje, żeby były bardziej autentyczne i oddawały stan ducha ludzi, do których on je adresuje.

Tymczasem nie ma już żadnych chłopów. Nie ma ich mniej więcej od połowy lat osiemdziesiątych. I dziwne jest to, że publicyści nie zajmują się analizą rzeczywistych zmian na wsi, jakie się dokonały przez ostatnie trzy dekady, pozostając przy tym całkiem fałszywym pieprzeniu, które znaleźć można w zapomnianej książce Jana Kasaka zatytułowanej – jakże wymownie – „Ojce i synowie”. Ziemkiewicz jest z tej samej szkoły i tymi samymi emocjami próbuje epatować. No, ale ludzi do których on tę książkę adresuje po prostu nie ma. Wieś dzisiaj, to zupełnie co innego niż wieś z której wyszedł Ziemkiewicz. On może mieć inne jakieś złudzenia, bo mieszkańcy wsi widząc go, mogą coś przed nim odgrywać, ale okoliczności są dramatycznie różne.

Dla każdego, kto tu przychodzi jasne jest, że Ziemkiewicz, to jeden z tych, których rodzice popierali stronnictwo czapek, czyli wymusili tak zwaną sprawiedliwość społeczną. On się z tym demaskuje bez przerwy, ale choć ta cała sprawiedliwość jest jednym fałszem, dokładnie tak samo, jak awanse chłopskich oficerów w szwedzkiej armii pod koniec XVIII wieku, pozbyć się go nie można, bo występuje zawsze w towarzystwie jakiegoś gangu, albo chowa się telewizorze. Ziemkiewicz zdaje sobie sprawę ze swojej bezkarności publicystycznej i przewagi polemicznej, która zwykle wyraża się w zdaniu – mam was w dupie. To jest oczywiście wygodne. Jak widzicie ja tu jednak podejmuję spory wysiłek, jeśli idzie o polemikę, czym Ziemkiewicza dowartościowuję i nadaję mu rangę – może nawet plutonowego. Dlaczego tak czynię? Otóż dlatego, że nie możemy dać się zepchnąć do poziomu Ziemkiewicza. Chcąc nie chcąc musimy go awansować i wskazać na głupstwa, które plecie próbując tej sprzedaży wiązanej razem z Lisickim. Nie czynimy tego po to, by Ziemkiewicz cokolwiek zrozumiał, bo takie sprawy są poza nim. Zdaje się, że jego już interesuje wyłącznie koronkowa bielizna na tyłku żony. W każdym razie kiedy ktoś próbuje mu coś zarzucić on zawsze ucieka w tę stronę – taka asekuracja, z którą większość ludzi sobie nie radzi, bo i co niby wtedy powiedzieć?

Żeby uprawdopodobnić swoje elukubracje Ziemkiewicz stara się zbliżyć do czytelnika, w sposób bardzo charakterystyczny dla trepów pochodzących z awansu społecznego. Oto przekonuje tego mniej rozumiejącego partnera, że jego towarzystwo i aura którą roztacza sprawi, że tamten nie awansuje co prawda, od razu na bombardiera, ale z miejsca stanie się kimś lepszym. Pisze Ziemkiewicz tak

Książka, którą Państwu przedstawiam jest skutkiem mojego wieloletniego „chorowania na Polskę”, stałego zastanawiania się nad nią. Jest ona skutkiem bardzo konkretnego impulsu, który kazał mi potraktować zebranie w jednym miejscu przemyśleń nad polskim mentalem, jako sprawę szczególnie pilną

Wszyscy dobrze wiemy z czym należy skojarzyć wyrażenie „chory na Polskę”. Z próbą oszustwa egzaltowanego, którą stosując czasem sprzedawcy bezpośredni, a często bardzo oszuści matrymonialni. Najczęściej zaś metody tej używają kleptomanki przyłapane na kradzieży w sklepach. Dlaczego tę akurat metodę sprzedaży wybrał Rafał Aleksander Ziemkiewicz? Na to pytanie musicie sobie odpowiedzieć sami.

Obszar komunikacji, całkiem już jałowy, jak wspomniałem, próbuje Ziemkiewicz wzbogacić jakimiś nieistniejącymi neologizmami. To jest metoda stosowana zwykle przez autorów pozbawionych talentu, którzy usiłują zwrócić na siebie uwagę wyrazami pochodzącymi ze slangu, gwary, albo ich własnej głowy, wyrazami, mającymi sugerować wielkie moce twórcze. W ten sposób ludzie ograniczeni i pretensjonalni próbują narzucić czytelnikom konwencję, która – o czym nikt im nigdy nie powie – jest nie do zaakceptowania. Ktoś zapyta czy mam na to jakieś inne przykłady poza nową książką Ziemkiewicza, gdzie używa on nieistniejącego wyrazu „mental” w odniesieniu do zbiorowej świadomości i zbiorowej pamięci. Mam, proszę bardzo, oto analogiczna próba, z zastosowaniem innych nieco narzędzi. Najgłupszy po Orlińskim dziennikarz gazowni – Wojciech Staszewski, kiedy stał się już niepotrzebny w redakcji, zabrał się za pisanie książek. Jego nowa publikacja nosi tytuł „Ewangelia według św. Józka”. I jest dokładnie tym samym dla wielbicieli gazowni czym książka Ziemkiewicza ma być dla tak zwanej prawicy patriotycznej – całkowicie fałszywym, noszącym znamiona oszustwa dokonanego z premedytacją, opisem okoliczności, w których żyjemy. Kwestie, które poruszają obaj autorzy po prostu nie istnieją. Nigdy nie istniały, były zawsze tylko pewnym schematem operacyjnym, które stronnictwo czapek wypracowało, dla ukrycia realnych metod komunikowania się z ludem. Realnych to znaczy dokonywanych za pomocą pałki i rewolweru. I aż dziwne, że Ziemkiewicz, który przecież chodził do klasy z Moniką Jaruzelską, nie potrafi zrozumieć, że to jest widoczne, rozpoznawalne i bardzo czytelne.

Jeśli idzie zaś o chłopów, a raczej o ludzi wywodzących się ze wsi, to mogą oni wreszcie otworzyć szampana i powiedzieć sobie wprost, że już nie muszą – nie muszą udawać kogoś kim nigdy nie byli, nie muszą, albowiem nikt im tego nie nakaże, nawet Ziemkiewicz. Mogą być wreszcie indywidualistami. Czego wszystkim mieszkańcom wsi i przysiółków szczerze życzę.

Jako znany wielbiciel wielkiej własności ziemskiej i związanej z nią kultury, chciałbym tylko na koniec przypomnieć, jak Hieronim Florian, książę, Radziwiłł, zwykł określać aspirującą do pańskiej klamki, szlachecką hołotę. Otóż jaśnie oświecony mówił o tych ludziach per „gnojstwy pachnące kolegstwo”.

Na dziś to tyle.