O bezsensie pisania powieści historycznych

Dawno, dawno temu, u samych początków zorganizowanej blogosfery, w salonie24 zaczęły się ukazywać teksty blogera, którego nicka już nie pamiętam. Czytałem je, bo były to teksty poruszające ważne tematy, tak to przynajmniej wtedy oceniałem, a wszystkie razem układały się w powieść o karcianych oszustach. Potem, nagle chyba, teksty zniknęły i słuch o nich zaginął. Nie miały dużego wzięcia wśród publiczności, bo ta karmiła się bierzączką polityczną i mało zawracała sobie głowę nieznanymi, w dodatku zdegenerowanymi bohaterami sprzed wieków. Myślałem o tych tekstach czasem i zastanawiałem się co się z nimi stało. I oto, wyobraźcie sobie ukazały się one, po 9 latach drukiem i okazały się powieścią. Jej autorem zaś jest profesor Włodzimierz Bolecki. Książka robi duże wrażenie i nosi tytuł „Chack. Gracze. Opowieść o oszustach”. Jeszcze nie zacząłem czytać głównej części dzieła, na razie przedzieram się przez wstęp. I mam przy tym wrażenie, że my tutaj, wszyscy razem rzucamy grochem o ścianę. Tak zwany świat akademicki i tak będzie robił swoje po swojemu, to znaczy piłował gałąź, na której siedzi. Jak wiecie literatura ważna, czyli specjalistyczna, także ta dotyczące dyscyplin humanistycznych jest kitrana na pawlaczu, a nakłady książek stale są zmniejszane. Do tego jeszcze pojawiają się postulaty, by całkowicie zrezygnować z druku, a pozostawić jedynie publikacje elektroniczne. I tak do momentu, kiedy jeden z drugim profesor nie zapragnie zostać Aleksandrem Dumas, wtedy wszystko się zmienia jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki. Literatura popularna musi być drukowana masowo, musi być elegancka i trafiać pod strzechy, powinna być lekko kokieteryjna, tak żeby wszystkie dziewczyny widziały, że autor jest poważny, ale stać go na żart i nie jedną perwersję intelektualną. I w żaden sposób nie można przekonać tych ludzi, że zachowują się jak idioci. Nie można im wytłumaczyć, że nie mają szans z formatami produkowanymi na zachodzie i promowanymi przez olbrzymie budżety. Nie można im wyjaśnić, że ich aspiracje i ambicje to nędza, na którą nikt nie zwróci uwagi. Nie zrozumieją, że dopóki książki pisane w języku polskim nie zdobędą należytej renomy za granicą, ich pisanie nie ma sensu. Taka renoma zaś może być osiągnięta jedynie przez wyższe uczelnie i przez takie opracowywanie tematów, które są dla Polaków ważne, żeby cała reszta narobiła w spodnie od samego czytania. To się oczywiście nie stanie, albowiem polscy humaniści zostali sprowadzeni do roli reasercherów w zachodnich ośrodkach propagandy. Pisałem o tym już, ale nie za szkodzi przypomnieć i powtórzyć to jeszcze raz. Przy tak zarysowanych okolicznościach jeden z uczonych humanistów pisze powieść łotrzykowską, którą reklamuje w mediach Andrzej Nowak, znany z tego, że jego książki kupuje się po to, by ładnie wyglądały na półce. O czym i o kim jest ta książka? O Ignacym Chackiewiczu, oszuście karcianym, szpiegu Targowicy, agencie nie wiadomo ilu mocarstw i bon vivancie. Mam zamiar przeczytać to dzieło i informować Was na bieżąco co się dzieje na jego kartach. Na razie nie mogę wyjść z podziwu nad samym zamysłem. To jest dokładnie tak, jak kiedyś napisał valser – jak ktoś nie potrafi zrobić 10 pompek od razu zaczyna pisać o nadczłowieku. Jak ktoś żyje z nędznej pensji i honorariów od razu zaczyna pisać o szulerach i bon vivantach mających szalone powodzenie u kobiet. Ja to niby wiem, ale nieustająco mnie to zdumiewa, bo widzę, że ludzie nie zdradzający na pierwszy rzut oka takich objawów, kiedy przychodzi co do czego ujawniają właśnie takie cechy – próbują zwrócić na siebie uwagę poprzez kreowane postaci. Wybierają bohaterów, którzy im imponują i to w sposób kokieteryjnie niejednoznaczny. Jak szczerze i poważnie wygląda przy nich Marek Hłasko, który napisał o sobie I’m Goofy the dog.

Autor rozpoczyna swoje rozważania o Chackiewiczu, jego naturze i nawykach od tego iż w zasadzie nie ma po nim śladu w źródłach. On zaś – Włodzimierz Bolecki – musiał go więc na poły wykreować z czego się bardzo wdzięcznie tłumaczy. Chackiewicz oczywiście imponuje Boleckiemu, tymi wszystkimi cechami, które u bywających tutaj ludzi wywołują jedynie ziewanie. Był szpiegiem, grał w karty, nie tolerował dłuższych przyjaźni i związków, bo nielojalność była jego zawodem, no i dziewczyny na niego leciały. Był przy tym jeszcze bardzo uczuciowy, kochał dzieci i miał serce dla zwierząt. No i stać go było na gesty wobec ubogich. Taki zbiór cech wystarcza do tego, by Chackiewicz uwiódł profesora. I teraz dochodzimy do zdumienia największego. Ten cały Chackiewicz znika nagle ze źródeł i nikt nie wie dlaczego. Najprawdopodobniej ktoś kropnął go za jeden z licznych aktów nielojalności, albo wziął pieniądze od Anglików i z czegoś się nie wywiązał, bo mu się zdawało, że coś im tam powie i oni zrozumieją. No, ale się przeliczył. I to jest tak intrygujące, że trzeba o nim pisać powieść. Na naszych oczach defilują od lat postaci tak zdeprawowane jak Kołłątaj i Staszic, a Bolecki wyciąga nie wiadomo skąd tego Chackiewicza i mówi – patrzcie oto brudne, ale jednocześnie cudowne ucieleśnienie ducha epoki. Czy nie jest fascynujące? Odpowiadam – nie jest. Historia domaga się rewizji na poziomie podstawowym, to znaczy ponownego określenia co jest dobrem, a co złem. Zdjęcia z panteonu bohaterów oszustów i złodziei, a także nieszczerych propagandystów, uważanych za ojców ojczyzny. Wyciąganie teraz tego Chackiewicza, powoduje jedynie wrażenie, że tamci byli uczciwi. Najistotniejsze zaś w całej pracy literackiej jest stworzenie wrażenia, że czytelnikowi należy się przede wszystkim rozrywka. Tymczasem czytelnik ma dość rozrywki. On wręcz womituje rozrywką, wszyscy naokoło starają się go rozerwać i sprawić, żeby czuł się dobrze. Nikt nie może tego wytrzymać, ale wiara w czytelnika leniwego, zdeprawowanego i ciekawego różnych sensacji jest przemożna i nie da się jej zwalczyć. Oznajmiam więc – takich czytelników nie ma. Niektórzy z nich sami mogliby uchodzić za Chackiewiczów naszej epoki. Może nie grają za dobrze w karty, ale inne cechy mógłbym wielu osobom przypisać bez pudła. I co? Mają się ekscytować wyczynami jakiegoś podrzędnego agenta? Bo ustawiony został w dekoracjach z XVIII wieku? Żarty. Wstęp do tej książki jest okropny. Pretensjonalny, irytujący i nudny. I nie zmienia tego faktu opis zasad gier karcianych, którymi ekscytowano się przed 200 laty.

Są tam jednak spostrzeżenia warte uwagi, które rzecz jasna nie są należycie docenione. Nigdy nie zajmowaliśmy się tu głębiej modą, ale myślę, że przyjdzie na to czas niebawem. Jeśli moda jest tym o czym myślę, to znaczy próbą łagodnego przejęcia rynku tekstyliów przez obce koncerny, posługujące się nowymi i ciekawymi wzorami ubrań, to czym jest moda w hazardzie? Czym jest gra, której oddają się z zapałem wszyscy, w której przegrać można cały majątek? I kim są ludzie, którzy nagle – niczym sfora wściekłych psów zostają wypuszczeni na swobodę po to, by nakłaniać innych do gry, gdzie stawką są nieruchomości i duże aktywa w złocie? To są chyba forpoczty rewolucji, jak mniemam, tylko, że mają do dyspozycji subtelniejsze narzędzia niż karabin i szaszka. Zmiany jakich dokonują są jednak głębsze, albowiem – legalnie całkiem i przy aplauzie – dewastują nie tylko teraźniejszość posiadaczy, ale także ich przyszłość. Na własność bowiem szulerów przechodzą całe majątki ziemskie i wiele nieruchomości miejskich, spadkobiercy zaś zostają na lodzie. I teraz rzecz najważniejsza – Bolecki wymienia tych sukinsynów po kolei, z nazwiska, jednego za drugim. I wyobraźcie sobie, że on pisząc tę książkę przez dziesięć prawie lat nie zadał sobie trudu, żeby sprawdzić, co który wygrał i od kogo, a następnie komu to sprzedał. To nie interesuje profesora Boleckiego, bo on musi się zastanawiać nad dwoistością charakteru Ignacego Chackiewicza. To mnie, przyznam, zdumiewa, bo ja mam szczerą ochotę zlecić jakiemuś humaniście taki risercz – kto przegrywał nieruchomości do oszustów wymienianych przez Boleckiego i komu oni te nieruchomości następnie sprzedawali, albo w jakim banku je zastawiali? To ważne pytanie, bo to jest kwestia wyjaśnienia mechanizmu podgotowki pod rozbiory. Przecież nie zatrzymywali tego wszystkiego dla siebie, bo byli lekkoduchami i bon vivantami, na których leciały dziewczyny…ach jakie to ciekawe i ekscytujące…Dlaczego nikt z historyków, a tak wielu przecież pasjonuje się tymi „ciemnymi stronami życia” nie wpadł na pomysł, by zrobić taką inwentaryzację? A potem jeszcze nanieść te straty na mapę. To by dopiero był widok.

Na dziś to tyle, po południu wrzucę nowe książki do sklepu. Zapraszam na stronę www.prawygornyrog.pl

Aha jeszcze ogłoszenie. Nasza koleżanka Sylwia napisała dziś z Barcelony tak:

Może ktoś byłby zainteresowany kongresem na temat rodziny odbywający się w podwarszawskim Józefowie w ten weekend? W sobotę o 15.30 będzie wykład naszej znajomej profesor z IESE z Barcelony, Nurii Chinchilli, z którą wkrótce mamy w planie przeprowadzić wywiad o Opus Dei, o którym ci kiedyś wspomniałam. Myślę, że warto.