Renesans wiecznie żywy

Dotarła do mnie wczoraj powieść napisana przez Gore Vidala, a zatytułowana Julian. Są to zbeletryzowane dziele Juliana Apostaty, napisane w formie dziennika i listów jego przyjaciół. Jest to rzecz tyleż wstrząsająca, co pretensjonalna. Autor zaczyna od ustawienia sobie przeciwnika, w taki sposób, by łatwiej mu było tłuc go po mordzie, co zostaje, w dalszej części tekstu, nazwane cywilizowaniem.

Pierwszy standard cywilizacyjny mamy opisany już we wstępie. On jest bardzo istotny, dlatego, że posługuje się tym chwytem wiele bardzo osób, chcąc wzbudzić szacunek bliźnich i ich zainteresowanie. To się, podkreślam, za każdym razem kończy tak samo; kompromitacją, albo ucieczką w jakieś śmieszności odgrywane z wielką powagą. Oto oznajmia nam na początku Gore Vidal, szydząc jawnie ze swoich oponentów, że tylko ktoś niesłychanie niewrażliwy, może – pisząc książkę o starożytności – korzystać z opracowań. Poważni ludzie, a przede wszystkim ludzie wczuwający się w temat korzystają tylko ze źródeł. Tak więc – wskazuje Gore Vidal – Gibbon odpada. Kto się powołuje na Gibbona jest po prostu nędzą.

Zastanawiam się czy nie napisać książki o młodym badaczu entuzjaście, który chce odkryć coś niezwykłego, ale kiedy usiłuje poznać okoliczności w jakiś zaistniał badany przez niego problem, okazuje się, że wszystkie źródła zostały albo sfałszowane, albo zniszczone, albo ukryte przez Fabiana Himmelblaua pod podłogą jego antykwariatu w Krakowie. W związku z tym młody miłośnik wiedzy i cywilizacji prawdziwej, staje się zapiekłym zwolennikiem spiskowych teorii. Mogłoby się to nieźle sprzedawać? Jak myślicie? Tylko, żeby mi nikt nie ukradł pomysłu….No więc Gore Vidal, ale nie tylko on, inni, współcześni nam autorzy także, stawiają się w takiej sytuacji. Mówią – poznaliśmy prawdę ostateczną i teraz wam ją wyjawimy, a jeśli ktoś spróbuje z nami polemizować, powiemy, że opracowania są gorsze od źródeł. A właściwie dlaczego? Są lepsze, albowiem zawierają komentarz, który może być błędny, tendencyjny, może zdradzać inspiracje autora opracowania, albo jego intencje, całkiem nie piękne. Może wreszcie, co zdarza się nagminnie, tłumaczyć zjawiska wbrew logice faktów, które opisuje. Dla autora poczytnych powieści opracowania są stokroć wartościowsze niż źródła, szczególnie, że ja powątpiewam w to, że Gore miał możliwość czytania po grecku i dokładnego rozumienia, co jest napisane w tekstach, które rzekomo studiował.

Nigdy nie zapomnę, jak się kiedyś najeżyłem, słysząc, że Targalski jest specjalistą w dziedzinie historii Sumeru. Zrobiłem raban, bo on nawet nigdy nie był nad Eufratem. No i mądrzy ludzie wyjaśnili mi, że nie jest to konieczne, albowiem wszystkie istotne teksty, które należy przeczytać znajdują się albo w Londynie, albo w Berlinie. No, a poza tym są dostępne przez sieć. A jeśli ktoś nie potrafi czytać pisma klinowego, to zawsze ma do dyspozycji opracowania. No właśnie. Dlaczego metoda, która sprawdza się przy historii Międzyrzecza, ma się nie sprawdzić przy historii nam bliższej? Otóż dlatego, że każdy, kto deklaruje obsesyjne zainteresowanie jakimś tematem, słabo lub wcale nie opracowanym, natychmiast przechodzi przez selekcję, tak sądzę, choć mogę się mylić. Stąd lepiej nie deklarować pochopnie swoich sympatii badawczych na pierwszym roku studiów. No, ale to margines. Często mamy do czynienia z sytuacją podobną, ale nie dotyczącą znajomości źródeł w językach, w jakich zostały napisane, ale znajomości okoliczności. I tak Świrski Maciej, dawno temu, jeszcze w salonie24 zadeklarował, że napisze powieść o wojnie zimowej w Finlandii. No i w związku z tą misją, chciał jechać do tej Finlandii, żeby sobaczyć ten las sosnowy i poczuć autentyczny klimat. To jest zachowanie komiczne i kokieteryjne, nie ma ono nic wspólnego z warsztatem autorskim, takim, jaki on rzeczywiście jest. Jest to także zachowanie, które demaskuje ludzi renesansu. Bo oni ciągle są wśród nas, a poznaje się ich po mocno pretensjonalnych postawach. Te zaś mają ukryć hierarchiczny i tajny charakter struktury, która ich produkuje i wysyła na różne odcinki ideologicznego frontu.

Dla Gore Vidala, posądzenie o to, że korzystał w swojej pracy wyłącznie z dzieła Edwarda Gibbona jest policzkiem. I to go demaskuje, bo gdyby był autorem prawdziwym przede wszystkim zainteresowałby się komentarzami i to także późniejszymi niż Gibbon. Źródła bowiem są niezmienne, a przynajmniej powinny być i do pewnego momentu były…No chyba że, owo nawoływanie do opierania się na źródłach ma cel ukryty. Ich treść zmienia się jednak i ci, którzy owe zmiany wprowadzają kreują swoich interpretatorów co dwa pokolenia. Jak jest naprawdę nikt nie sprawdza, albowiem osobną kwestią pozostaje dostęp do źródeł. Ten zaś nie przysługuje byle komu. Sytuacja jest więc następująca – nie udziela się nikomu, z wyjątkiem osób wyselekcjonowanych, możliwości korzystania ze źródeł, a dla tych którzy nie mając tej możliwości, piszą coś na podstawie opracowań pozostają szyderstwa i lekceważenie. I sami teraz popatrzcie, jakie to szczęście, że istnieje pop kultura, która ma te kłamstwa utrwalać. Bez niej nie da się rządzić, albowiem nie ma tak licznej tajnej policji, która by upilnowała wszystkich. W pop kulturze, w rozrywce zaś, może się znaleźć wszystko. Dlatego właśnie my tutaj zajmujemy się całkiem bezpretensjonalną rozrywką i nie aspirujemy do tego, by orzekać autorytarnie o czymkolwiek.

Gore Vidal zdradził nam jedną rzecz zupełnie fascynującą, o której nie napisał chyba ani słowa żaden polski badacz kultury renesansu. Wyobraźcie sobie, że Lorezno il Magnifico napisał sztukę o Julianie Apostacie, a pan Vidal, we wstępie do swojej powieści, stawia się wprost w roli naśladowcy Medyceusza. A nie dość, że jego, to jeszcze Ibsena, bo temu też się przydarzył dramat o takiej tematyce. Normalnie choroba jakaś, przymus pisania o cesarzu Julianie.

Wszystkie te dzieła, których poznawać przecież nie muszę, albowiem nie są wszak tekstami źródłowymi, a jedynie wadliwą interpretacją stojącą poza logiką faktów, przez autorów opisywanych, mieszczą się w pewnej tradycji. Jej wyróżnikiem jest właśnie pretensjonalność, której zadaniem jest ukrycie bardzo złej, potwornej wręcz intencji. Ta intencja właśnie, to jest ten cały renesans. Ludzie utożsamiający się z tą formacją, występują zawsze w obronie cywilizacji, przeciwko barbarzyństwu, reprezentując przy tym najgorsze z możliwych zdziczenie i najgorsze podstępy. Swoje komunikaty kierują zawsze do młodzieży, którą próbują uwieść, nie dając jej w zasadzie nic, poza bardzo mglistymi obietnicami. Najciekawsze zaś jest to, że w swoich pismach i przemowach odwołują się zawsze do czasów zwanych epoką hellenistyczną, czyli tych, których początkiem było panowanie Aleksandra. To zaś prowadzi nas, bo nie Gore Vidala przecież, ku konstatacji, że najwybitniejszym człowiekiem renesansu nie był Lorenzo de Medici, ale sułtan Mehmet, zdobywca Konstantynopola, nowy Aleksander. Jutro napiszę coś o manifestacjach ducha renesansu w praktyce finansowej.