Ucieczka z rynku literackiego

W poniedziałek odwiedziłem dawno niewidzianego kolegę. Siedzieliśmy przy stole, piliśmy herbatę i gawędziliśmy, trwało to ładnych parę godzin. Na stole, na co zwróciłem uwagę już na początku, leżała ciemnoniebieska broszurka z napisem Kunze, było to, jak się potem okazało, nazwisko autora broszurki. Nie brałem tego do ręki przez długi czas i nie próbowałem odgadnąć przeznaczenia tego wydawnictwa, w końcu jednak kolega mój powiedział, że służy ono do tego, by stawiać na nim szklankę z herbatą. Kiedy to usłyszałem podniosłem broszurkę i otworzyłem na chybił trafił. To co przeczytałem o mało mnie nie zabiło. Okazało się, że pan Kunze, Reiner Kunze to enerdowski poeta dysydent, ja zaś przeczytałem, z marszu zupełnie jego jednowersowy utwór, pod długim bardzo tytułem – Ucieczka z rynku literackiego. Utwór brzmiał:

Oni nie chcą twojego lotu. Chcą twoich piór.

Koniec cytatu. Nie wiem jak wy, ale ja się poczułem wstrząśnięty. Jak wiemy nie ma przypadków, są tylko znaki. I to był ewidentny znak. Ponieważ po powrocie do domu zapoznałem się także z innymi treściami, postanowiłem, zainspirowany tym ładunkiem treści, upakowanym w jedno lapidarne zdanie, rozpocząć cykl pogadanek na tematy ogólne. To znaczy, żeby nie było tylko o książkach, ale także o czymś innym. I dziś pierwszą taką pogadankę umieszczę na stronie.

Nie wiem, jak wyglądał rynek literacki w NRD, ale wiem, jak wygląda on dziś w Polsce. I powiem tyle, że postulat Reinera Kunze jest tak samo aktualny dziś, jak był w latach osiemdziesiątych. Nic się nie zmieniło. Oni chcą piór. Powtykają je sobie potem w kuper i będą udawać albatrosy sunące majestatycznie nad oceanem, tymczasem w rzeczywistości będą tylko podskakującymi w miejscu kurczakami. No, ale nie jest istotne kto jest kim, tylko jak został opisany. Jesteśmy wszak na rynku literackim i opis, jego jakość, oraz przeznaczenie, to kwestie podstawowe. Ucieczka z rynku literackiego jest koniecznością, albowiem już na wstępie każdy kto się na nim znajdzie zorientuje się, że żaba nazywana jest tu krokodylem, trok od kaleson pytonem, a kura czubatka kanią rudą. Stąd właśnie przymus ucieczki, albowiem na rynku literackim nie ważne jest kto tworzy, ale kto opisuje autora. Szczytem zaś marzeń i pragnień jest występ w reklamie, która poprawia pisarzowi wizerunek.

Kiedy tak siedziałem przy tej herbacie, stawiając szklankę wprost na broszurowym wydaniu poezji Reinera Kunze, kolega wypytywał mnie o szczegóły działalności. Nie widzieliśmy się dawno i wiele się od tego czasu zmieniło. Mówiłem i mówiłem, a on kiwał głową i powiedział, że wobec tak dobrze zdywersyfikowanego rynku, raczej nic mi się nie stanie. No, niby jest to prawda, ale wiadomo, że życie kroi i szyje różne niespodzianki. My zaś nie możemy siedzieć na uporządkowanym przez kogoś innego rynku literackim, musimy mieć własny. Tak jak ogłosiłem to wczoraj konferencja, pierwsza konferencja LUL – Latającego Uniwersytetu Leszczynowego – odbędzie się z całą pewnością w pałacu w Tłokini pod Kaliszem w dniu 8 grudnia. Szczegóły znajdują się w zakładce na górze portalu Szkoła nawigatorów. Już nikt nie musi dzwonić do recepcji i przekonywać siedzących tam pań, że impreza może zostać odwołana. Na pewno nic takiego się nie stanie, no chyba, że wyląduję w szpitalu, ale nie przewiduję takiej ewentualności.

Kolega, który jest dużo starszy i znacznie ciężej doświadczony niż ja, pochwalił mnie za to, że wpadłem na taki fajny pomysł jak organizowanie konferencji i w ogóle był z mojej działalności raczej zadowolony. To dobrze posłuchać czasem pochwał od człowieka znajdującego się w pewnym oddaleniu od spraw, którymi się zajmujemy na co dzień. Ma to też aspekt higieniczny i uspokajający.

Wróćmy jednak do rynku literackiego. Ma on charakter globalny i chodzi o to, by globalna propaganda przenikała do wszystkich zakamarków człowieczej egzystencji, także tych ukrytych gdzieś w małych miasteczkach i wsiach. Tak było zawsze i dawniej manifestowało się w tym, że niektórzy ludzie w takich ośrodkach czytali książki, uznawane za światowe bestsellery. Nie rozmawiali o tym jednak z innymi ludźmi, bo nie było z kim. Miało to wymiar pionierski i romantyczny. Literatura zaś, którą się wówczas ekscytowano, miała – nie zawsze, ale jednak – pewną jakość. Dziś wiele się zmieniło. Rynek funkcjonuje na zasadach nieco innych. Oto z małych ośrodków wywleka się jakichś niedorobieńców i gamoni, a następnie każe im się powtarzać i powielać to co tam w instrukcjach emisji globalnej propagandy zapisano. Dowiedziałem się na przykład, że w Grodzisku jest poeta, który pisze wiersze o esesmanach, bo fascynuje go problem skąd się bierze zło. Ja wiem skąd się ono bierze, wystarczy położyć na stole 100 zł i udać, że to nie nasze, obserwując reakcję bliźnich, człowiek od razu ma pełny wachlarz odpowiedzi na tę palącą kwestię. Nie trzeba przy tym pisać wierszy o esesmanach. No, ale sami rozumiecie o co chodzi, o to, by w każdym mieście i miasteczku, był ktoś, a najlepiej kilka osób, które zastanawiać się będą nad palącymi i dręczącymi świat problemami – skąd się bierze zło na przykład. Bez, co jasne, żadnego niepotrzebnego uszczegóławiania tych kwestii. Chodzi o pewien rodzaj mantry, o pewien rodzaj przedstawienia, fundowany wrażliwcom lub tym, co się za nich uważają, po cenach przystępnych i dających się zaakceptować. Formuła ta w zasadzie nie daje szansy nikomu, albowiem jeśli gdzieś pojawi się jakiś autentyczny talent natychmiast powyrywają mu pióra i wetkną w kuper jakiemuś innemu, który będzie znał stosowne zaklęcia i powtarzał je w kółko. System bowiem nie przewiduje czegoś takiego jak docenienie talentu autentycznego. Interesują go jedynie talenty sfingowane. To jest wypraktykowana przez stulecia metoda, dotycząca tak autorów, jak polityków.

Żeby zwyciężyć w konfrontacji z tą machiną musimy rozpocząć i kontynuować z sukcesem tworzenie tego co nazwałem tu przestrzeniami zamkniętymi. No i w żadnym razie nie liczyć na jakieś pochwały czy cieplejsze gesty ze strony organizacji zarządzających rynkiem literackim, a także osób je reprezentujących. Od czasów nieboszczki NRD bowiem nic się w tamtych okolicach nie zmieniło.

Po południu wrzucę tu pogadankę, która będzie dotyczyć także spraw Grodziska, a także filmu Kler.

Zapraszam na portal www.prawygornyrog.pl