Uporządkowane łgarstwo

Jechałem wczoraj na krótki urlop i zastanawiałem się nad umieszczonym tu tekstem. Oraz nad kwestią jeszcze istotniejszą, a dotyczącą porządkowania. Dotarła do mnie wreszcie książka Tomasza Mroza o polskich tłumaczach Platona i z niej dowiedziałem się, że od roku 1800 do 1950 przekłady dzieł tego filozofa w języku polskim, czyniły z niego po kolei: scholastyka, antydemokratę, demokratę-rewolucjonistę oraz lek na całe zło po II wojnie światowej. Jednym słowem wszystko, tylko nie Platona Ateńczyka, który powołany został do różnych zadań przez własne miasto. I nie człowieka, który wzmacniał swój autorytet poprzez umieszczenie w swoich pismach, w centralnym puncie rozważań, swojego nauczyciela Sokratesa. Może kiedy przeczytam tę książkę dowiem się czegoś o krytycznej analizie Platona, ale na razie nic o niej nie wiem. Mam za to przemożne wrażenie, że Platon jest traktowany przez wszystkich tłumaczy, jako trampolina do kariery. Czyli dokładnie w taki sposób, w jaki on sam próbował potraktować Sokratesa. A skoro tak, wypada się zastanowić czy wielkość Platona, którego najstarsze zachowane fragmenty pochodzą z IX wieku po Chrystusie, nie polega czasem na tej łatwości w wyczuwaniu jego intencji i powielaniu jej przez kolejnych interpretatorów? W końcu kiedy mowa o Platonie, milczeć musi wszelka krytyka. Sam zaś Platon, może być tym, za co uznają go jego tłumacze i nie ma w tym, ani błędu, ani aberracji, albowiem chodzi o Platona. W zasadzie wszyscy, którzy próbują ze mną polemizować na podejmowane tu ostatnio tematy, chcą ocalić właśnie pewną wizję, która daje im – nie wiadomo dlaczego – swobodę interpretacyjną. Tak, jakby ocena pism filozofów nie podlegała założeniom samej filozofii. Czyli metodzie badawczej. Ja jestem słabym badaczem, ale posłużę się narzędziem najprostszym, czyli stosunkami liczbowymi. Jeśli porównamy ile raz w napisanym przez Diogenesa Laertiosa życiorysie Talesa powtarza się słowo „woda”, a ile razy powtarza się tam słowo „Krezus”, możemy się trochę zdziwić. Krezus – jeśli ująć rzecz w kategoriach ilościowych – jest ważniejszy od wody. No, ale nie można wszystkiego tak ujmować, zawoła ktoś. No to co zrobić, skoro o tej wodzie jest tylko raz, a o Krezusie kilka razy? Dlaczego uznać, że woda jest ważniejsza od Krezusa? I dlaczego się tym nie zajmować, a zastanawiać się nad idiotycznym rebusem Zenona o Achillesie i żółwiu? Bo Zenon postawił problem filozoficzny, a to co ja proponuję jest problemem historycznym. Stawiam pytanie – jakie związki łączyły Talesa z Krezusem? Potem jeszcze jedno – w żywotach tak zwanych siedmiu mędrców imię Krezus występuje nader często, a woda jest tylko u Talesa. Cała reszta mędrców podstawia w to miejsce coś innego. Tymczasem Krezus pozostaje tam gdzie był. I nie mówcie mi, że teraz to nie jest problem filozoficzny. Mamy prawidłowość, wykrytą i wskazaną. No, ale myśliciele jej nie zauważają, a doszukują się innej prawidłowości w hipotezach dotyczących arche. Bo filozofia zajmuje się bytem. To prawda, ale od sofistów i Sokratesa zajmuje się także człowiekiem. Być może więc początkiem bytu była woda, ogień, bezkres czy coś tam. Początkiem siedmiu mędrców był jednakowoż Krezus. Tak by to ujął – sądzę – rzeczywisty Sokrates, a nie ten opisany przez Platona.

Teraz ważne pytanie – co to jest historia filozofii? To jest próba uporządkowania myśli na temat bytu, wyrażanych przez ludzi, których życiorysy i poglądy odnajdujemy w pismach autorów najstarszych. Mówię o historii filozofii starożytnej. Kryterium tego porządku jest zadziwiające, albowiem nie obejmuje ono Krezusa, ale szereg złudzeń, którym spisani w tej dziwnej książce ludzie oddawali się z zapałem. W imię czego? Tego wyjaśnić nie sposób. A na pewno nie na gruncie filozofii, bo ona zakłada, że nic wyjaśnić się nie da, można tylko wyjaśniać – dlatego jest filosophia a nie sophia. No, ale po przeniesieniu takiego wniosku na grunt moralny, pojawiają się różne konteksty dalekie od szlachetnych i wzniosłych pragnień poznania praprzyczyny wszystkiego. I tych nie możemy lekceważyć, albowiem są stałe. Z niejakim zdziwieniem przeczytałem, że Platona tłumaczył nawet Bolesław Limanowski, który uznał go za rewolucjonistę. Widzimy więc dość dokładnie jakie to są konteksty. Widzimy też – chyba – że kryteria, w jakich uporządkowano filozofów, tworząc tak zwaną historię filozofii są absurdalne, albowiem podnoszą one wyłącznie znaczenie samego tego porządku i czynią zeń bóstwo. Tak dokładnie – bóstwo, któremu należy oddawać cześć. Pierwsza historia filozofii powstała w XIX wieku czyli w tym momencie, kiedy ludzie i organizacje szukali jakiegoś ideologicznego zaplecza, mogącego posłużyć za parawan dla ich niepięknych czynów i myśli. Poszukiwali też jakiegoś uzasadnienia dla swoich własnych produkcji literackich. Nie mogły one bowiem wisieć w próżni i mieć za jedyny pretekst do istnienia pieczątki państwowego cenzora. Historię filozofii, podobnie jak historię sztuki, można rozwijać w nieskończoność, sztukując kolejnych myślicieli i mędrców załatwiających jakieś trywialne sprawy ze współczesnymi Krezusami, a uzasadniających je Platonem, albo kimś jeszcze – albowiem istnieje historia filozofii. Otóż niczego takiego nie ma. Jest historia filozofów, a ta nie jest zbadana w ogóle. Ponieważ pierwsze, co czynią badacze, to kwestionują najważniejsze źródła. One są tendencyjne lub kokieteryjne, należy więc traktować je ostrożnie i poświęcić całą uwagę logicznym konsekwencjom pozostawionych przez myślicieli założeń. No, ale pisma niektórych zachowały się jedynie we fragmentach! To nic, od czego mamy umysł, ostry jak brzytwa, poradzimy sobie. No i sobie radzimy. Wszak filozofia to czysta spekulacja, a jakież inne narzędzia prócz niej mogą zostać zastosowane do badań nad historią filozofii?

Czy prócz historii filozofii i historii sztuki, która powstała w tym samym czasie, mamy jeszcze jakieś inne, porządkujące naszą wiedzę narzędzia? Oczywiście – mamy historię naturalną i encyklopedię. Obydwie powstały w XVIII wieku. Ich wpływ na powstanie historii filozofii i historii sztuki jest nieznany, być może nie ma go w ogóle, ale możemy chyba założyć, że jeśli komuś udało się usystematyzować gatunki, ktoś inny zapragnął innych systematyk, a także gwarancji dla nich. Oczywiście ten sposób porządkowania rzeczywistości nie jest nowy, mamy przecież Księgę Suda, z X wieku, która gromadzi informacje znane ówczesnemu światu. Opiera się – w zakresie filozofii – na tym nieszczęsnym Diogenesie Laertiosie, powtarzając jego opisy. To zaś oznacza, że historia filozofów nie jest historią filozofii, próba jednak wykonania podmiany została przeprowadzona, a jej gwarantem było państwo. Co do tego nie ma chyba wątpliwości – leksykony, encyklopedie i systematyki, służą do porządkowania myśli w głowach poddanych. Do tego służyła także encyklopedia z XVIII wieku. Do tego służą historie filozofii i sztuki. Obydwie wymyślone przez Niemców, co zapewne nie jest bez znaczenia.

Za ewentualne błędy w rozumowaniu przepraszam, ale jestem na urlopie, ten zaś ma swoje prawa.