Kino jako hagada

Rozwinę dziś wątek, który pojawił się w dyskusji pod kolejnymi pogadankami już kilka razy. Chodzi o to, że filmy, szczególnie megaprodukcje historyczne, pełnią tę samą rolę, co żydowskie hagady, czyli liturgiczne teksty odczytywane przy okazji świąt. Jest jednak pewna istotna różnica. O ile w hagadach nic się nie zmienia, o tyle filmy, a wcześniej książki eksploatujące te same, istotne propagandowo wątki, co twórczo modyfikowane. Czyni się to w taki sposób, że efekt końcowy, czyli na przykład współczesne filmy o krucjatach w niczym nie przypominają tych z lat sześćdziesiątych XX wieku, choć mówią o tym samym. A już mowy być nie może by były choć w jednym punkcie styczne z tym co mówią źródła, przy pełnej świadomości tego, że źródła te są oszukane, albowiem wielokrotnie je poprawiano. Kiedy skonstatujemy powyższe, mamy ochotę lecieć gdzieś i pisać albo nagrywać jakieś produkcje o świętych Kościoła Powszechnego. Przynajmniej ja tak mam. No, ale triumf hagady nie polega na tym, że jest ona atrakcyjniejsza niż gawędy chrześcijańskie, ale na tym, że zawłaszczyła ona technologię i dystrybucję, a stało się to poprzez zeświecczenie przekazu. Tak właśnie. I niech mi nikt nie tłumaczy, że było inaczej. Żeby więc odwojować cokolwiek nie wystarczy ciekawie opowiadać, interpretować na nowo, uprawiać demaskację, ulubiony sport wszystkich bałwanów, trzeba jeszcze opanować kawałek rynku i mieć do dyspozycji dobry warsztat. Cóż to znaczy dobry warsztat w czasach szalejącej technologii? Trzeba być pół kroku do przodu przed wszystkimi. Na to oczywiście – uwaga, będę mówił o czymś, czego w istocie dziś nie ma – kultura chrześcijańska nie ma siły. Nie zeświecczy się też, by pokonać zeświecczoną hagadę, nie ma mowy. Może za to powędrować na manowce, prowadzona przez Szustaka, który lansuje coś, co nazwałbym apostolstwem fizycznej bliskości. Ale nie martwcie się, jeszcze pięć lat, Szustak zdziadzieje ze szczętem i będzie po zabawie. Niestety nasza sytuacja nie zmieni się ani na jotę. Nie wiem jak Wy, ale ja jestem usprawiedliwiony albowiem napisałem dwie książeczki o świętych. Nic ponadto zrobić nie mogę. Mam jednak taką propozycję – na dzień dobry – jeśli nie możemy nikogo wyprzedzić o pół kroku nawet w dziedzinie zastosowania najnowszych technologii, spróbujmy może coś sprzedać legalnie, ale poza głównym rynkiem i zmieńmy nieco sposób opowiadania starych i dobrze znanych historii. Może to coś da, kto wie.

Ktoś może powiedzieć, że to jest jakieś tam ryzyko. Wcale nie, nie jest to żadne ryzyko, albowiem w sukurs idą na autorzy z akademii, którzy omawiają różne ważne sytuacja tak, jak trzeba. Nie mogą inaczej po prostu, a wielu z nich rozumie swoją misję w taki sposób, że trzeba mówić co się myśli na podstawie treści dostępnych dokumentów.

Przez wiele tygodni sprzedawaliśmy tu biografię Jakuba de Molay, postaci, która jest tak integralną częścią pop kultury jak kaczor Donald. W tej biografii jednak nie ma nic, co można by choć w jednym punkcie połączyć z pop kulturową wizją zagłady templariuszy. Nie ma tam więc wiele o sodomii, ani o herezji, którą rzekomo uprawiali bracia. No, ale są inne rzeczy. Ja, w swojej nieopisanej pysze, sądziłem, po przeczytaniu tej książki, że żadna sensacja nie uszła mej uwadze. I żyłem z tą świadomością, do momentu, kiedy zadzwonił tu mój kolega, który polecił bym zajrzał na stronę 273-274 oraz na stronę 212. To tylko niektóre ze stron z sensacjami, których nie zauważyłem, ale jest ich więcej. Oto pisze tam Alain Demurger, że oskarżenia wysuwane pod adresem wielkiego mistrza Nogaret odczytywał z Wielkiej Kroniki Królestwa Francji, a treści ich była taka mniej więcej iż pierwsze oskarżenia o sodomię wysunął wobec braci sam Saladyn. I to jest doprawdy niezwykłe. Oto najważniejszy prawnik królestwa, strażnik pieczęci, syn patarena, jak nazwał go w Agnani papież Bonifacy VIII, powołuje się na zapisy z najważniejszej kroniki królestwa, a tam stoi jak byk, że Saladyn oskarżał templariuszy. I ktoś to z całą powagą w kronice zanotował. Kłopot jednak polega na tym – pisze Alain Demurger – że kiedy dziś zaglądamy do tej kroniki, nie ma tam ani słowa o tych oskarżeniach. Są one tylko w relacjach z procesu. Nie ma też żadnych francuskich źródeł do historii tego procesu, są źródła z kancelarii papieskiej, źródła aragońskie i inne. Francuzi wyczyścili wszystko co dotyczyło tego postępowania. Można odgadywać motywacje, które kierowały królem Filipem, ale nie ma doprawdy potrzeby zbyt mocno psychologizować. Wystarczy zajrzeć na stronę 212 książki Demurgera, żeby przeczytać, że Jakub de Molay, przed wyjazdem z Cypru, gdzie rezydował do Francji, gdzie go aresztowano, przygotowywał blokadę Egiptu, włączył do tego planu papieża i wiódł polemikę ze szpitalnikami, o to jak powinna wyglądać przyszła krucjata. Co do jednego tylko panowała zgoda – trzeba zablokować Aleksandrię. Jeśli ktoś ma taką wizję polityki, a w Kronice Saint Denis napisano, że sam Saladyn, oskarżał jego organizację o rzeczy wcale niepiękne, to znaczy, że wyruszając do Francji, człowiek ów powinien uważać. A na pewno zrobić jakieś rozpoznanie. Jakub tego nie uczynił. Można powiedzieć, że z tymi oskarżeniami wysuwanymi przez Saladyna mogło być różnie. Może Nogaret zmyślał, albowiem – tu kolejne zaskoczenie – Jakub nie znał łaciny i wszystko trzeba mu było tłumaczyć na francuski. No, raczej nie zmyślał, bo wokół było mnóstwo świadków i nie każdemu dałoby się zamknąć gębę. Jeśli zaś nie zmyślał, to ktoś przeszył Kronikę Saint Denis, usuwając z niej kompromitujące królestwo i urzędników strony dotyczące współpracy z Saladynem.

Jeśli zaś tak się stało, można spokojnie wyrzucić do beczki z płonącymi kawałkami gumy wszystkie rewelacje na temat grzechów i odstępstwa templariuszy. Można by było też, gdyby historycy byli na tyle odważni, przeprowadzić bardzo widowiskowy proces króla Filipa, który na pewno wystąpił przeciwko racji stanu.

I teraz popatrzcie, na naszych oczach zmieniono wektor, tej ciągle żywej narracji. Znaleźliśmy się w momencie, niczym podróżnicy w czasie, w którym Wielka Kronika Królestwa Francji, jeszcze nie została zafałszowana. Oto na ekrany wszedł w roku 2005 (chyba) film Królestwo niebieskie, wykonany jak porządna hagada, i tam właśnie widzimy, że Frankowie, poddani króla Ludwika VII, który miał wyłącznie cholerne kłopoty, porozumiewają się w najlepsze z Saladynem. Co jest nie tak? Otóż sprawy zatoczyły koło i my dziś oglądając ten oparty na tak zwanych autentycznych faktach obraz, nie możemy się oburzać z tego powodu, my się mamy cieszyć. I sami wysuwać różne oskarżenia pod adresem templariuszy, którzy – tak się nam wydawało, są tak samo ważni, jak kaczor Donald. Okazało się, że nie, są ważniejsi, a niebawem czeka nas kolejne odczytywanie nowej, jeszcze bardziej zmienionej hagady. Ciekaw jestem czy doczekamy momentu, kiedy owe zaginione strony z Kroniki Saint Denis, gdzie omówione są oskarżenia rzucane przez Saladyna na zakon, powrócą na swoje miejsce, zmaterializują się ponownie. Rękopisy nie płoną, jak powiedziął klasyk. Pergaminy także nie. Wszystko więc jest możliwe i zależy wyłącznie do Fabiana Himmelblaua.

Tytułem pointy mam takie oto jeszcze spostrzeżenie, jeśli ktoś nie wie jeszcze po co profesor Stanisław Szczur wycinał kawałki XIV wiecznych kodeksów i wynosił je z biblioteki uniwersyteckiej pod paltem, nie potrafię doprawdy mu pomóc.

Książki Demurgera o Jakubie de Molay, nie ma już co prawda w sklepie, ale może kiedyś wróci.