Porucznik Jaszczuk źródłem ortodoksji obyczajowej, a może nawet i religijnej

Przypuszczam, bo nie wiem tego na pewno, że mało co zmienia się tak wolno i jest tak trwałe, jak schematy operacyjne służb, milicji i policji. Mogłem się o tym przekonać naocznie wczoraj oglądając jeden z odcinków serialu pod tytułem „07 zgłoś się”. Ilość ukrytych w tym obrazie treści, doskonałość komunikacyjna, jaką prezentuje cały serial i jego rola w historii polskiej telewizji, zasługują na osobne studia. Tam jest wszystko. Serial z porucznikiem Borewiczem to propagandowe mistrzostwo świata. Najważniejszy zaś jest w nim porucznik Jaszczuk oraz jego relacja z głównym bohaterem. Już kiedyś o tym pisałem, ale powierzchownie, albowiem nie oglądałem nigdy tego odcinka, który dane mi było obejrzeć wczoraj. Streszczę pokrótce jego treść. Chodzi o to, że starzejący się – ma już 40 lat – artysta cyrkowy udaje inżyniera i rabuje bogatych ludzi, którzy pokątnie zajmują się handlem dolarami i biżuterią. W tej roli obsadzono Karola Strasburgera, który gra tak, jak zawsze, czyli można rzec, że nie byłoby różnicy, gdyby w filmie wystąpił Cheesburger. Nie to jest jednak istotne, nie gra aktorska nas tu dziś pasjonuje, ale warstwa narracyjna odcinka i całego serialu. Inżynier-cyrkowiec ma partnerkę, którą gra ta pani, co jeździła po szkołach z monodramem o narkomanach. Pamiętam ją dokładnie, grała też w spektaklu pod tytułem „Małgosia kontra Małgosia”. Ona chce, żeby cyrkowiec się z nią ożenił, a on ma wahania, albowiem nie jest już najmłodszy. W tle rozgrywa się dramat, albowiem pani ta, która ma dwadzieścia siedem lat, była wcześniej narzeczoną niejakiego Kostka, znanego pasera, który upłynniał fanty różnych ludzi, dorabiających sobie do renty cyrkowca rabunkiem. Kostek nosi fantazyjne zupełnie nazwisko Szczerbic, co zapewne nie jest bez znaczenia i oznacza degenerację starych elit. To jest stały, umieszczony w warstwie podprogowej, element narracji tego serialu. Jest on na tyle jednak wyeksponowany, że tylko silnie nierozgarnięte osoby go nie zauważą. Mamy na przykład scenę, kiedy porucznik Borewicz rozmawia z okradzionym przez bandę księdzem. W trakcie rozmowy ujawnione zostaje, że ksiądz siedział od 1949 roku, albowiem był partyzantem. I nie wierzy on MO, a konkretnie Borewiczowi. Nie chce mu powiedzieć ile dolarów mu ukradli. I na to wchodzi gospodyni księdza, rozpromieniona i napełniona mądrością ludową Ryszarda Hanin. I tu właśnie następuje pomieszanie fikcji z rzeczywistością. Każdy, kto wie kim była Ryszarda Hanin, zrozumie istotny sens obsadzenia jej w roli gospodyni księdza aresztowanego za cichy chód po lesie. Po interwencji gospodyni i jej rzeczowej, a także życiowej przemowie, skierowanej do sympatycznego oficera MO, ksiądz decyduje się jednak ujawnić zrabowaną kwotę i inne szczegóły napadu. Borewicz zaś mówi do niego żartem – porozmawiajmy, jak partyzant z czekistą. I my już powinniśmy uwierzyć, że ani ksiądz nie był prawdziwym partyzantem, ani Borewicz nie jest prawdziwym czekistą. My, to znaczy ludzie, którzy urodzili się dwadzieścia i później lat po wojnie. Co innego starsi, oni z tego dialogu wyciągają inną zupełnie naukę, otrzymują mianowicie ponowne i całkowite potwierdzenie, że Borewicz jak najbardziej jest czekistą, być może nawet gorszym niż ci z roku 1949. Ksiądz zaś nie ma z nim najmniejszych szans, albowiem na plebanii jest cały czas Ryszarda Hanin.

Wracajmy jednak do narracji. Kto handluje dolarami i biżuterią w PRL? Lekarze, to oczywiste, transakcji zaś dokonują oni w lokalach, gdzie skąpo odziane panie, demonstrują swoje wdzięki. Tam właśnie zjawia się rzekomy inżynier ze swoją narzeczoną, która w cyrku wykonuje numer znany jako salto śmierci i tam sfinalizowana zostaje transakcja kupna dwóch egzotycznych klipsów, które w dalszej części filmu zwane będą kolczykami. Nie powinniśmy się tutaj krzywić, albowiem nikt nie jest doskonały, także twórcy tak fantastycznego serialu, jak ten o przygodach porucznika Borewicza. Wcześniej oboje byli w domu lekarza, a ten – stary dureń – pokazał im co gdzie leży. Potem można już było zrobić skok. Coś tam jednak nie zagrało i milicja wpada na trop inżyniera-cyrkowca, a w czasie narad zmierzających do wskazania i aresztowania sprawcy, porucznik Jaszczuk wygłasza swoje umoralniające tyrady. Mają one charakter komiczny, ale ta warstwa narracji, przeznaczona jest dla młodzieży. W rzeczywistości Jaszczuk, który jest siostrzeńcem porucznika Zubka, co jasno wskazuje, że niektóre piony MO nie są wolne od nepotyzmu, zdradza nam, jak opisywane i postrzegane było społeczeństwo PRL, a potem zapewne i odrodzonej Polski przez funkcjonariuszy milicji i SB. Nikt bowiem nie ma wątpliwości kim był wcześniej Zubek i jakimi metodami wciągnął on do służby Jaszczuka. Kiedy słuchamy tego ostatniego zapalają się nam w głowie wszystkie lampki, a różne klapki odskakują tam jedna po drugiej od ściany mózgowia, tak że nawet obecni w pokoju ludzie to słyszą. Jaszczuk nie jest co prawda tak demaskatorski, żeby bez przerwy używać wyrazu „elity”, jednakowoż kilka razy słowo to pada z jego ust. Mamy więc „nowe elity”, „wiadomo jakie elity” i kilka jeszcze wariantów lansowanych bez użycia słowa „elita”. Kiedy skonfrontujemy styl i klasę Jaszczuka z podobnymi wypowiedziami, które wiele znanych nam z nazwiska osób emituje współcześnie, popadając – podobnie jak on – w zamyślenie, tak srogie, że z ekranu zaczyna wiać lodowaty wicher, wszystko staje się jasne. Nie tylko bowiem ten, ale także inne schematy operacyjne, widoczne w serialu „07 zgłoś się” nie zostały odłożone do lamusa. One są w najlepsze eksploatowane dalej, tyle że już nie w filmie, bo nikt by w to nie uwierzył. Przesunięto je do prawdziwego życia i my możemy dziś dokonać wręcz archiwizacji postaw i postaci, które ulepione zostały z tego popiołu, który pozostał po poruczniku Jaszczuku. To jest tak wyraźne i tak jawne, że włosy stają dęba na głowie. Zachęcam to tych klasyfikacji, bo zabawa będzie przednia. Można się także zastanawiać, kto jest dziś porucznikiem Zubkiem, ustawiającym moralnie wzmożonych Jaszczuków na stronach internetowych, w redakcjach i w sejmie.

To jednak jeszcze nie koniec. Bo sprawy nie są aż tak proste, a my lekceważymy zwyczajowo milicję i jej następców. Niesłusznie, albowiem wszyscy chcąc nie chcąc poruszamy się po krzakach silnie przez dawnych i współczesnych funkcjonariuszy spenetrowanych. Oto Borewicz wybiera się do cyrku, żeby zobaczyć to salto mortale w wykonaniu Małgosi kontra Małgosi. Obserwuje występ przez lornetkę, ale nie tylko ze względu na jego niezwykły charakter, ale także przez urodę artystki. O urodzie można dyskutować długo, dla nas ma to znaczenie, ale nie w tym momencie. Ten bowiem jest w serialu jeszcze jednym, nachalnym podkreśleniem, że Borewicz czuły jest na wdzięki pań, co go uczłowiecza znacznie bardziej niż pogadanki z obrabowanym księdzem. Dochodzimy jednak do momentu kulminacyjnego. Oto bowiem porucznik Jaszczuk też jest w cyrku i też ma lornetkę, a jakby tego było mało, zjawił się w tym cyrku z żoną. I teraz uwaga – tę żonę gra Elżbieta Zającówna. Można mieć różne zdanie na temat urody pani Elżbiety, każdy jednak pamięta, że była ona obsadzana w rolach dziewcząt do towarzystwa, tancerek, aktoreczek drugiego planu oraz naiwnych prostytutek. To znaczy takich, które były wykorzystywane przez swoich klientów. Faktu tego pominąć się nie da, tak samo jak nie da się pominąć obecności w tym serialu Ryszardy Hanin. Jeśli w roli żony Jaszczuka obsadzono Elżbietę Zając proszę Państwa, to sytuacja – wówczas w filmie i dziś w rzeczywistości – musi być podporządkowana temu samemu schematowi operacyjnemu. Jego najgłębszym poziomem zaś jest prawda taka oto – ortodoksja porucznika Jaszczuka, tak silnie deklarowana na każdej nasiadówce jest nieautentyczna z istoty. Nie można być bowiem obyczajowym doktrynerem i mieć za żonę kogoś, kogo gra Elżbieta Zając. To jest wskazówka jawna i bardzo czytelna dla osób doświadczonych. Dla młodzieży jednak scenarzysta przeznaczył inny frykas. Oto Jaszczuk przedstawia swoją żonę Borewiczowi, a tam, pomiędzy nimi, w pół sekundy, nawiązuje się gorący romans, czemu Jaszczuk nieudolnie usiłuje przeszkodzić. I nie mówcie mi, że milicja nie zatrudniała utalentowanych ludzi. Załatwienie tego wszystkiego w jednym, nie najdłuższym odcinku serialu, to jest majstersztyk.

Założyliśmy na początku, że schematy operacyjne służb, milicji i policji są trwalsze niż piramidy egipskie. I tak musi być w istocie, nie można bowiem zmieniać czegoś co działa i do czego, rok w rok, szkoli się za ciężkie pieniądze różnych słabo rozgarniętych Jaszczuków. Są też zdolni, ale tych, jak wszędzie, jest mniejszość. Jeśli więc serial ten ujawnił przed nami taki schemat, a jestem pewien, że ujawnił, tak jak jestem pewien, że sceny z filmu są dziś stosowane w polityce i kryteriach ulicznych oraz różnych występach, to znaczy, że za wszystkimi kokieteryjnymi ortodoksjami, którymi nas się kusi, stoi jakaś Elżbieta Zając. Nie może być inaczej, albowiem gdyby było, ortodoksje te pozostawałby poza kontrolą. No i w ogóle nie byłby ortodoksjami. Nikt bowiem autentyczny nie czuje przymusu wygłaszania kwestii pasujących do milicyjnych narad z serialu „07 zgłoś się”, a jednak ciągle je słyszymy.

Na koniec opowiem jeszcze, jak skończył się ten odcinek. Oto Karol Cheesburger zamordował Szczerbica, albowiem wcześniej udała się do niego Małgosia kontra Małgosia, żeby porozmawiać o życiu, co skończyło się nieujawnioną w serialu sceną seksu. Potem zaś wygadał się jej, będąc pewnym, że go nie sypnie. Ta jednak zaczęła się wahać, przez co – w czasie wykonywania salto mortale – Cheesburger nie dopełnił wszystkich związanych z aranżacją tego numeru formalności. No i Małgosia spadła na trociny z dużej wysokości i z ust wysunął jej się taki plastikowy woreczek z farbą imitującą krew, co miało oznaczać, że umarła. Miała ona w cyrku swojego anioła stróża, starszego pana z wąsem i nosem krzywym tak strasznie, że nawet obecny ambasador Ukrainy w Polsce takiego nie ma. Pan ten, został w pewnym momencie przez jedną z cyrkówek sklasyfikowany jako wielbiciel Piłsudskiego. No i zgadnijcie kto wystawił Borewiczowi Cheesburgera? Jakie to jednak wszystko jest czytelne. Polecam Państwu szczerze ten serial, albowiem na naszych oczach zaczyna się on rozgrywać na nowo. I jest co porównywać, sam porucznik Jaszczuk bowiem, to ledwie fragment większej całości.