Kłopoty Międzymorza

Jeśli chcielibyśmy serio rozmawiać o Międzymorzu, a to się na razie nie dzieje, niestety, musielibyśmy przyznać, że kluczem do stworzenia takiego obszaru są Węgry. Można oczywiście zacząć drwić, że Węgry nie mają dostępu do morza i w ogóle są nic nie znaczącym krajem, ale tylko idiota będzie tak czynił. Bez Węgier i Węgrów żadnego Międzymorza nie będzie. Można zbudować jakieś Pół-Międzymorze, utrzymywać je wielkim nakładem kosztów, a ono i tak zostanie rozwalone przez Niemców, kiedy tylko wzrosną nieco w siłę. Wszyscy pamiętamy grupę Heksagonale i efekt jej powstania. Był nim rozpad Jugosławii i długoletnia wojna. W ujęciu historycznym Jugosławia (że też nikt nie mówi o sztuczności tego tworu, tak jak mówi się o sztuczności Ukrainy), to część wielkich, średniowiecznych Węgier. Nic się więc w moim wywodzie nie zmienia. Polityka i priorytety Węgier i węgierskich elit są zwykle lekceważone i pomijane, albowiem Europę Środkową oglądamy przez pryzmat niemiecki. Niemcy też potrafią bardzo ładnie uzasadnić i wytłumaczyć, że istnienie Węgier możliwe jest tylko w łączności z nimi. To jest złudzenie, a dowodzi tego historia Austro-Węgier, które przejęły w pewnym momencie rolę Pół-Międzymorza i natychmiast zostały zaatakowane przez Prusy. Pod pretekstami innymi niż likwidacja środkowoeuropejskich porozumień, ale istotny powód, pozostający poza doraźną polityką i jej formułami, był właśnie taki. Niemcy chcą rządzić środkiem Europy bez Węgier. Polską zaś chcą rządzić, albo z tylnego siedzenia, jak w XVI wieku, albo domagają się jej całkowitej likwidacji. Do czego zapewne niebawem wrócimy.

Na czym polega polityka Węgier wobec zagrożenia niemieckiego? Na oglądaniu się na wschód. Poprzez porozumienia ze wschodem Węgrzy kupują sobie kilka dekad spokoju i coś tam próbują u siebie majstrować. Po czym przychodzi kolejny, sprowokowany kataklizm i cały kraj zostaje zdewastowany ze szczętem. W ostatnich dwóch stuleciach owe kilka dekad pokoju stało się dla Węgrów politycznym priorytetem. I oni o niczym więcej już nie myślą. Nie myślą o celach wielkich, choć takie w dawnych czasach stawiała sobie polityka Węgier. Droga ta była najeżona pułapkami, z których węgierscy politycy i królowie nie zawsze zdawali sobie sprawę.

Zacznijmy jednak od początku, czyli od momentu, kiedy Węgrzy stali się sami narzędziem destrukcji Międzymorza. Tym bowiem była likwidacja Rzeszy Wielkomorawskiej, tajemniczego tworu, który posłużył komunistom w Czechosłowacji do budowania narodowych mitów. Rzesza ta rozciągała się od Siedmiogrodu do Pomorza Zachodniego i Łużyc, a jej ostatnim posterunkiem na północy było miejsce, w którym dziś znajduje się miasto Krosno Odrzańskie. Tak olbrzymi obszar musiał być czymś połączony, jakimiś istotnymi więzami, a jedyne co mi przychodzi do głowy to oczywiście więzi gospodarcze, transport wodny i wydobycie. Wszystko zaś centralnie zarządzane z przedstawicielami władzy w każdym rzecznym porcie. Likwidacja Wielkich Moraw nastąpiła w momencie – ta sądzę – kiedy szykowano się tam do ekspansji nad Bałtyk. Rolę narzędzia spełnili Węgrzy, którzy właśnie przybyli z Azji. Prawie na pewno działali z inspiracji wschodniofrankijskiej czyli po prostu niemieckiej. Powodem ataku było najpewniej odwrócenie sojuszy i współpraca Morawian z Bizancjum. Wyrażona między innymi w zmianie misjonarzy chrześcijańskich działających na terenie Wielkich Moraw.

Węgrzy z dzikich triumfatorów, wobec klęsk jakie zadali im Niemcy, sami stanęli wkrótce wobec identycznych, jak Morawianie wyzwań. Ich rola polityczna bowiem miała się zakończyć na podboju. Tymczasem zaś stali się oni czynnikiem stabilizującym środek Europy i szukającym możliwości powiększenia swoich wpływów. Nie mogli ekspandować na zachód, albowiem doktryna i organizacja niemiecka to uniemożliwiały. Szukali więc Węgrzy sojuszników na wschodzie. Prowadziły ich tam dwie drogi. Pierwsza wiodła do Bizancjum, co po kryzysie doktrynalnym i podziale Kościoła, wiązało się po prostu z przejściem pod wpływy Konstantynopola i realizacją polityki wspólnie z cesarstwem przeciw papieżowi. Druga zaś prowadziła do Azji, na stare tereny plemienne, skąd Węgrzy przybyli do Europy. Ta droga, którą próbował iść król Bela IV, zakończyła się dla Węgrów katastrofą. W Azji bowiem rosło imperium mongolskie, które na swojej liście priorytetów, bardzo wcześnie zapisało jeden cel – likwidacja Węgier, a to ze względu na ambicje władców Hungarii, związane z ludami Azji. Jeśli do tego dodamy, że Rzym zmienił – z obawy o kurs polityczny królestwa – dynastię węgierską, odsuwając Arpadów i wskazując na rodzinę Anjou – zauważymy, że Węgrom zostało tylko Bizancjum. Ten wybór także okazał się pułapką, albowiem cesarstwo zostało zlikwidowane przez Turków, którzy za następny cel przyjęli likwidację Węgier.

Powtórzę – Węgry to kluczy do Międzymorza i nie można stworzyć takiego tworu bez dokładnej analizy zagrożeń, mapą zaś tych zagrożeń jest historia Węgier. Jest to bowiem historia politycznych pułapek. Brakuje w niej jednego istotnego elementu, który pojawił się w politycznych targach, ale został natychmiast unieważniony. Brakuje tam łączności Międzymorza z Bałtykiem, który gwarantowała w średniowieczu unia polsko-węgierska. Trwała ona dwanaście lat i została unieważniona. Na jej miejscu pojawiła się unia polsko-litewska, która nie spełniała już tak istotnej funkcji.

Dziś, na będących kwintesencją pobożnych życzeń, mapkach Międzymorza, widać, że motorem jednoczenia regionu jest Polska, która ma dostęp do Bałtyku. Nie powstanie jednak żadne Międzymorze bez Węgier. Nawet jeśli wciągniemy do UE i NATO Ukrainę. Węgrzy bowiem rozwalą taki twór w porozumieniu z Bizancjum, czyli z Moskwą. Jeśli nie uczynią tego od razu, odczekają trochę, aż Zachód znów zacznie futrować Rosję i pozwoli jej funkcjonować na dotychczasowych zasadach. W wyobrażeniach współczesnych węgierskich polityków celem głównym jest odbudowa Wielkich Węgier w oparciu o potężnego sojusznika i gwaranta. Ta odbudowa zaś musi odbywać się realnie – w ich rozumieniu – to znaczy poprzez zakwestionowanie granic wytyczonych po traktacie w Trianon. Taka polityka nie jest możliwa bez dzikiej przemocy. I bez podziału istniejących i dobrze sobie radzących państw. Czy Węgrzy to rozumieją i czy zamierzają spełnić w Europie taką rolę? Jeśli tak, muszą sobie zdawać sprawę, że natychmiast staną się ofiarami takiej polityki. Klęski bowiem Międzymorza nie wynikały ze źle dobranych sojuszy, jak się – w mojej ocenie – zadaje ludziom rządzącym Węgrami, ale z braku doktryny łączącej morza. Ta zaś nie może powstać bez stabilnych i oddanych sprawie Węgier.

Od czego my dziś, jako główny gwarant i najważniejsza siła napędowa dla całej koncepcji, zaczynamy reaktywację Międzymorza? Od budowy infrastruktury. I to jest dobry pomysł, to jest polityczny przymus i konieczność. Musimy jednak pamiętać, że nawet z Ukrainą, Morzem Czarnym i portami Rumunii, twór ten skazany będzie na trudną bardzo wegetację. Jeśli nie zmieni się polityka Węgier. Ta zaś nie zmieni się, albowiem Węgrzy wierzą tylko sobie i przenigdy nie zrozumieją istoty swoich politycznych błędów.