Nauka pisania

To będzie taki trochę żart, a trochę nie. Jak wiadomo nie można nikogo nauczyć pisania, a ci którzy twierdzą, że jest inaczej i podobnych lekcji udzielają, są ludźmi szalonymi albo uwikłanymi. Wszyscy pokazywani w mediach „nauczyciele stylu i formy” to naganiacze podczepieni do rynku, którzy sami mają zagwarantowane preferencyjne warunki na tym rynku, a ich zadaniem jest przyciągnięcie maksymalnej ilości frajerów, którzy obniżą koszta produkcji książek. To powoduje, że rynek jest w zasadzie nie do zdobycia, nie można też na niego po prostu wejść, jeśli ktoś bierze za dobrą monetę deklaracje wydawców tam obecnych, pisarzy, którzy robią karierę i hurtowników szczycących się dużymi wynikami sprzedaży. Ludzie ci, w najlepszym wypadku są niezorientowani co się dzieje. Podobnie jest z czytelnikami, którzy odbierają treść poprzez rynkowe formaty i nie rozumieją kiedy im się mówi, że ilość wariantów, w które może ubrać tę treść sprawny autor jest w zasadzie nieograniczona. Nie rozumieją tego, albowiem chcą być traktowani serio, a to oznacza, że autorzy i wydawcy muszą im cały czas proponować te same schematy poparte tylko autorytetem innych pisarzy i krytyków.

W swojej nieopisanej naiwności sądziłem, że pracując tu dzień w dzień, przekonałem już wszystkich, że tak jest. I nie wymagam doprawdy od czytelnika, nawet doświadczonego, żeby dokładnie to rozumiał. Nie wymagam, żeby wszyscy kupowali książkę o Nienackim, bo wielu ludzi, nie potrafi zrozumieć istotnego sensu jej pojawienia się na rynku, a ja nie mogę go przecież wyjaśnić. Mogę jednak wymagać różnych postaw od autorów. Oni bowiem chcą być wtajemniczeni w różne sprawy. Niestety kiedy ujawnia się prawdziwa natura owych wtajemniczeń, autorzy podnoszą ręce do góry i mówią – to nie dla nas, na to się nie piszemy. No cóż. Ja nie mogę wtedy rzec nic innego ponadto, co napisałem wyżej – taki jest rynek i albo się na nim zainstalujemy na naszych zasadach, albo będzie po nas i po całym tym pięknym projekcie. Utrzymanie status quo nie wchodzi w grę. Zamieni się bowiem bardzo szybko w oszukańczą kokieterię. Na to z kolei ja się nie piszę. Pamiętam, kiedy pisałem drugi tom Baśni, wszyscy, którym o tym opowiadałem, byli przeciwko tej formule, bo każdy chciał mieć kolejną książkę z rzewnymi opowieściami o zwycięskich Polakach. To była zła droga i przyszłość pokazała, że miałem rację. Racja ta nie spowodowała jednak drastycznego zwiększenia sprzedaży, ale utrzymanie jej na jakim takim poziomie. Piszę o tym, żeby wszyscy wiedzieli ile trudu trzeba włożyć w pracę, żeby uzyskać efekt najprostszy – przeżycie i utrzymanie się na rynku. Mimo pochwał i ekscytacji nawet najlepiej oceniany tom Baśni, czyli „Kredyt i wojna” nie przekroczył 10 tysięcy sprzedanych egzemplarzy. Przekroczyła je tylko tak zwana jedynka, czyli I tom Baśni. On jednak jest najłatwiejszy do naśladowania i jeśli zdecydowałbym się na kontynuowanie tej formuły, na rynku – co i tak się stało – pojawiłoby się 20 rzewnych autorów, którzy stworzyliby własną ligę. Ja bym był z niej wykluczony. Sukces polega na chodzeniu własnymi drogami. Chodzeniu naprawdę, a nie naśladowaniu kogoś czy czegoś. Tego w zasadzie nie sposób wytłumaczyć. Argument jest zawsze taki, że to tylko taka przygoda, a ja mam swoje życie. Zapewniam wszystkich, że gdyby autorzy, do których kieruję ten tekst zatrudnili się gdzieś w jakiejś firmie, nie mówię, że od razu w korporacji, nie mieliby szansy dyskutować o tym, czy mają czy też nie mają swojego życia. Być może byliby szczęśliwi, ale na pewno nie byliby pisarzami. A o to, jak mi się zdawało, chodzi.

Ja zresztą nikomu tego życia nie odbieram. Mówię – formuły, które próbujemy eksploatować muszą się zmieniać bardzo dynamicznie, podobnie jak tematy. Nie ma mowy o naśladowaniu czegokolwiek, a jeśli już to na zasadach dzikiej zupełnie ironii i pastiszu. Rynek bowiem, a także czytelnicy chcą być serio. I to ich zgubi. Prawda tak prosta, że aż osłupia, kto się wymądrza, ten się wygłupia.

Napisałem kiedyś tekst, który uważam za jeden z najważniejszych. Jego bohaterem był Miyamoto Musashi, sławny samuraj żyjący w XVI wieku. Opisałem tam jeden z pojedynków pana Musashi, który odbył się w wielkim, buddyjskim kompleksie świątynnym Ici Dziodzi. Piszę to po polsku, bo nie wiem, jak to inaczej ująć. Na pana Musashi czekało tam ponad stu przeciwników. On jednak przybył do świątyni dużo wcześniej i w wielkim ogrodzie, umieścił w różnych miejscach te krótkie miecze, które samuraje zawsze nosili obok katany – wakisashi. Kiedy przyszło do walki z taką ilością ludzi, pan Musashi ją podjął. Biegał przez cały czas od jednego miejsca, w którym ukrył miecz, do drugiego. Ci którzy go doganiali w tym szalonym biegu, natychmiast umierali. Pytanie istotne brzmi – dlaczego Miyamoto Musashi wygrał ten straszliwy pojedynek? Czy dlatego, że szybko biegał? Nie. Może dlatego, że miał zapas tych mieczy? Też nie. To są odpowiedzi powierzchowne i płytkie, których zwykle udzielają ludzie próbujący coś zrozumieć w sposób z charakterystyczną chytrością, którą uważają za wielką swoją przewagę. Otóż pan Musashi zwyciężył, albowiem odwrócił zasady rządzące nocnym biegiem na orientację. W normalnym biegu, ten który jest najszybszy wygrywa. W biegu, który zorganizował pan Musashi było na odwrót. Klucz do sukcesu tkwił w tym, że setka uzbrojonych wojowników, czekająca w ogrodach świątyni na pana Musashi sądziła, że to oni ustalają zasady tego eventu. Na ich nieszczęście, było na odwrót.

To jest opowieść, w której zawiera się w zasadzie wszystko, co powinien wiedzieć autor wkraczający samotnie na rynek książki. Nic bardziej szczegółowego powiedzieć się nie da. Cała reszta bowiem jest kwestią indywidualnych wyborów i indywidualnego ryzyka. Tego zaś nie zdejmie z autorów nikt. A na pewno nie ja. Jeśli ktoś tam myśli, nie tylko o mnie, ale także o innych wydawcach – że oni zapewnią mu poczucie bezpieczeństwa, zarobek i spokój, ten niestety oszalał. O co innego bowiem chodzi w tym biegu.

Jadę dziś do Wrocławia, w notce parasola są szczegóły dotyczące moich wystąpień u karmelitów, dzisiaj i jutro.