Dzikie pola historii

Podczas, gdy w jednym z programów polskiego radia scenarzystki serialu „Polowanie na ćmy” wraz z Holewińskim, który podsunął im tekst będący podstawą tego scenariusza ogłaszają, że nie istnieje prawda historyczna, TVP Historia nadal nadaje. A jakby tego było mało „Wojenne dziewczyny” nadal działają i można obejrzeć sobie ich przygody w zasadzie każdego dnia.

Czasem bawię się tym telewizorem i wskakuje mi program TVP Historia właśnie, gdzie pan prowadzący, wraz z dwoma lub trzema ekspertami zajmuje się wyjaśnianiem nam maluczkim, jak mamy rozumieć różne ważne wydarzenia z przeszłości. Ostatnio trafiłem akurat na omawianie rokoszu Lubomirskiego. Prowadzący był ten sam co zwykle. Bardzo wystraszony, starszy pan, drżący bez przerwy z obawy, by dyskusja nie skręciła w jakieś rejony, w których on się natychmiast pogubi. Ekspertów było trzech, jeden chyba nawet z wojska, choć po cywilnemu. Byli to panowie bardzo pewni siebie i słów, które wypowiadają, a ja nie mogłem się nadziwić, że te wzajemnie wykluczające się brednie mieszczą się w ich nieszczęsnych głowinach.

Powiedzieli na przykład, że rokosz Lubomirskiego to pierwszy wypadek, kiedy sprawy polskie stanęły na forum międzynarodowym. Nie wiadomo właściwie co powiedzieć. Mamy wojny i sądy z krzyżakami, sobór w Konstancji, wystąpienie Włodkowica i Zawiszy, potop szwedzki, wcześniej porwanie Jana Kazimierza, na rozkaz Armanda de Richelieu, a trzech historyków mówi w telewizorze, że sprawy polskie to jakieś regionalizmy i dopiero trzeba było tego Lubomirskiego, żeby Europa zwróciła na nas uwagę. To jest przyczynek, kolejny zresztą, do zdefiniowania pojęcia „wykształcenie”. Chodzi o to, by przeczytać i zapamiętać książki promotorów, którym zawdzięcza się awans i karierę, a potem, o publiczne powtarzanie zawartych w nich anachronizmów. W ten sposób właśnie w kraju naszym rozumiane jest wykształcenie humanistyczne. I to się nie zmieni, a widać to było dobrze po tych zaproszonych do studia ekspertach i ich poważnych minach. No i po tonie, w jakim rozprawiali o Lubomirskim, jego rokoszu, a także przyczynach i konsekwencjach tego wystąpienia. I wyobraźcie sobie, że nie padło tam ani jedno słowo o agenturze francuskiej, za to było wiele sugestii na temat wielkości Jerzego Niemirycza i Ugody Hadziackiej, bo ten format pasuje wykształconym humanistom do sytuacji dzisiejszej. Będą go więc nam wciskać ile sił.

Najwięcej miejsca poświęcili eksperci zadnieprzańskiej wyprawie Jana Kazimierza, która miała usunąć skutki wcześniejszych wojen. No i w – jak należało się domyślić – przywrócić postanowienia Unii Hadziackiej. Tak się jednak nie stało, albowiem Moskwa przeciwko której wyprawa była wymierzona, wycofała się w stepy, a polsko litewskie wojsko nie miało siły jej ścigać. Nie osiągnięto nic, a konsekwencją owego niczego był właśnie rokosz marszałka Lubomirskiego. Panowie eksperci bardzo przytomnie zauważyli, że szlachta nie poparła króla, albowiem ten kojarzył im się z absolutum dominium, które miało przyjść do Polski z Francji. A Unia Hadziacka tak się szlachcie nie kojarzyła? I historykom też się ona tak nie kojarzy? To jest bardzo dziwne, zważywszy co tam w tekście tej Unii jest zapisane. Nie mogę się pozbyć wrażenia, że nikt tego tekstu nie czyta, a jak czyta to stara się ile sił, niczego zeń nie zrozumieć, byle tylko zachować wdrukowane w mózgi i powtórzone po wielokroć na piśmie przekonanie, że była to antyteza Ugody Perejesławskiej. Tak wcale nie było. Hadziacz to podporządkowanie Ukrainy siłom zewnętrznym, czyli Francuzom, przy próbie wyautowania z tych interesów Anglików, a także obarczenie Rzeczpospolitej kosztami utrzymania wojska kozackiego, przy jednoczesnym uwolnieniu tego wojska z obowiązku lojalności wobec Korony. Czym by się to skończyło trudno nawet pomyśleć. Jedno jest pewne – cała ta historia nie ma nic wspólnego ze współczesnymi relacjami z Ukrainą. Tu bowiem jest odwrotnie, Ukraina chce być lojalna wobec nas, ale Niemcy i Francuzi, robią wszystko żeby nie była, a na dodatek kradną należne nam pieniądze, które my przeznaczyliśmy na obronę Ukrainy.

Szlachta oczywiście obawiała się absolutum dominium, ale zapewne była też przekonana, że nie będzie ono wyglądało tak, jak sobie wyobrażają historycy zapraszani do TVP Historia. Im się bowiem zdaje, że absolutum dominium w wykonaniu francuskim, to byłby sam miód, wzmocnienie państwa i reformy. Byłoby odwrotnie – po śmierci Jana Kazimierza – jak przypuszczam bardzo przyspieszonej, Rzeczpospolita zostałaby rozkawałkowana i podzielona na strefy wpływów. Rozbioru dokonano by wspólnie z sułtanem i Prusami. To jest trudne do zaakceptowania dla postpeerelowskich historyków, albowiem oni nie rozumieją, że wszelkie dyrdymały dotyczące wzmocnienia władzy w państwie zawarte w podręcznikach pisanych za komuny, a także tych pisanych za cysorza w Krakowie, służyły nie wyjaśnianiu historii, ale legitymizowaniu istniejącej – silnej władzy, czyli rzeczonego cysorza i pierwszych sekretarzy.

Eksperci idą dziś do telewizji, po to, by jak dawniej biadać nad straconymi szansami i cieszyć się, że ta komuna jednak była, bo przynajmniej władza miała coś do powiedzenia i nie było anarchii. Żaden inny scenariusz nie może być zaprezentowany w mediach, albowiem byłby zbyt ciężkim szokiem dla wszystkich, choć przecież takie scenariusze znajdują potwierdzenie w źródłach, choćby w tekście Ugody Hadziackiej.

Panowie wspomnieli też, że kiedy wyprawa za Dniepr zakończyła się fiaskiem i doszło do popieranego przez masy szlacheckie wystąpienia Lubomirskiego, Polska znalazła się na kolizyjnym kursie z Turcją. No ciekawe dlaczego? Trzeba by może zbadać dokładnie jak wyglądały kulisy fiaska wyprawy zadnieprzańskiej i kto tam podejmował decyzje. Były to bowiem decyzje fatalne w skutkach, a to oznacza, że ktoś pilnował, by francuskie interesy nie zagroziły interesom Niderlandów i Anglii w Moskwie. Reakcją na fiasko wyprawy był rokosz, czyli natychmiastowe uruchomienie agentów Wiednia, stolicy na tyle słabej i zachowawczej, że nie zdecydowała się wysłać do Polski armii, ale działała poprzez oddziały zbuntowane. Te zyskały od razu przewagę, albowiem niechęć do polityki francuskiej była w kraju powszechna i na pewno wynikała z dobrych i szczegółowych jej obserwacji, a nie tylko z ciągłego pieprzenia o absolutum dominium. Reakcją Francuzów na rokosz i wybór Michała Korybuta na króla było uruchomienie Turków, którzy rozpoczęli działania przeciwko Polsce. Jan Kazimierz, świadom zapewne tego wszystkiego, a także świadom iż państwo zbankrutowało, wycofał się z życia publicznego.

Przez cały czas trwania programu eksperci powoływali się na książki napisane przez ich kolegów. I nikt ani razu nie wspomniał o żadnym tekście źródłowym. Ponieważ my mamy ten komfort, że dysponujemy takimi tekstami, a są one w dodatku przez nas zapłacone, a więc mamy wyłączne prawo do ich dystrybucji, czynimy to z ochotą i nadzieją, że poprawią one trochę rozeznanie w tych złożonych bardzo kwestiach.

https://basnjakniedzwiedz.pl/produkt/okraina-krolestwa-polskiego-krach-koncepcji-miedzymorza/